4 oktober 2021
In uitvoering
De Grote Muiterij Sint-Maartensdijk
In Sint-Maartensdijk is het zeer omvangrijke restauratieproject van Boerderij Ensemble De Grote Muiterij gestart. Het bakhuisje is als eerste aan de beurt. Op dit moment herstellen we de bakoven. We gebruiken leem en stro als mortel en dekken de oven af met circa 8 cm van deze mortel, als een jas, om de warmte beter vast te houden.
Rijksmonument Boerderij Ensemble
De historie van de boerderij gaat ver terug. Verschillende eigenaren hebben de boerderij in het bezit gehad en in 1717 werd Marinus Muyter de eigenaar. Hij heeft het de naam gegeven zoals we deze nu kennen: De Grote Muiterij. In 1750 vindt er weer een wisseling van eigenaar plaats. Rond 1760 is de boerderij gemoderniseerd of vernieuwd, dat is te herleiden aan de jaarankers in de zijtopgevel. In de loop der jaren zijn er verschillende gebouwen bijgebouwd en ook weer verdwenen. In 1974 opgenomen in het register als Rijksmonument.
Hans Smeenk (voormalig eigenaar Getijdenwatermolen, Bergen op Zoom) en zijn vrouw zijn de nieuwe eigenaren van de boerderij. Hans is zelf gepassioneerd restaurateur. Waar anderen een bouwval zien, ziet hij vooral een ensemble dat bol staat van elementen met historische waarde. Bestaand uit een woonhuis met aangebouwde landbouwschuur, een bak-/ zomerhuis, een varkenshok, bestraatte mestput en een nieuwe machineberging.
Een goed uitgewerkt restauratieplan
Eerst is een uitgebreid restauratieplan opgesteld. Hierbij zijn de volgende stappen doorlopen:
Stap 1: Het onderzoeken en beschrijven van de historische gelaagdheid van alle onderdelen;
Stap 2: De historische waarde van alle onderdelen vaststellen;
Stap 3: Het vaststellen en beschrijven van de gebreken per onderdeel;
Stap 4: Opstellen van een plan voor de restauratie met de Restauratieladder als belangrijkste uitgangspunt.
De historische gelaagdheid en waardebepaling
De Restauratieladder, ontwikkeld door Stichting ERM, geeft het keuzeproces weer in een aantal praktische en duidelijke stappen. Het helpt bij het maken van de juiste keuzes voor ingrepen. Behoud van de originele vorm en materiaal gaat altijd voor herstel of vervanging!
De historische gelaagdheid is bepalend voor de aanpak. Onderdelen kunnen van hoge, positieve of indifferente historische waarde zijn. Hoge historische waarde wil zeggen dat de onderdelen van wezenlijk en onlosmakelijk belang zijn voor bouwwerk/complex en ontwikkelingsgeschiedenis ervan. Deze dienen dan ook volledig in hun waarde gelaten te worden. Is een onderdeel van positieve historische waarde dan heeft het veel waarde voor de instandhouding en ontwikkelingsgeschiedenis en is behoud wenselijk. De waarde is echter niet dusdanig hoog dat aanpassing/verandering onmogelijk is. Het onderdeel hoort wel als dusdanig herkenbaar te blijven. Bij indifferente waarde voegen de onderdelen niets tot weinig toe aan de waarde van het gebouw/complex en zijn ze niet van wezenlijke invloed geweest op de ontwikkelingsgeschiedenis. Behoud mogelijk, niet noodzakelijk.
Ieder onderdeel van het monument wordt in kaart gebracht . Aan de hand van de historische gelaagdheid wordt de historische waarde van ieder onderdeel vastgesteld. In het geval van De Grote Muiterij is de technische opname door Hans Smeenk zelf uitgevoerd. Dit is verder uitgewerkt door Rothuizen Erfgoed en Cauwenborgh. Per gebouwonderdeel zijn de gebreken en bijhorende herstelmaatregelen beschreven.
Aanpak in grote lijnen
Het gaat om een casco-restauratie en het uitgangspunt is om het oorspronkelijke materiaal zoveel mogelijk te behouden en waar nodig te herstellen om de boerderij terug te brengen in goede technische staat.
Zo bleek uit de technische opname dat er grote constructieve- en stabiliteitsproblemen zijn. Deze worden grondig aangepakt. Verder zijn er in het verleden verschillende ingrepen gedaan die niet stroken met de historische waarde, deze worden teruggedraaid. Daarnaast brengen we de beleefbaarheid van de historische boerderij in het landschap terug door bijvoorbeeld de toepassing van rietbedekking op de schuur.
Het ontwerp: van buiten naar binnen
Naast aandacht voor de verschillende gebouwen is er veel aandacht voor de inrichting van het buitenterrein. Het gaat om het totaalplaatje wat in zijn geheel moet passen in het kenmerkende Zeeuwse landschap. Dit is een voorwaarde voor Hans en zijn vrouw. Marjanka Rijk van Tuinarchitekt van der Horst heeft daarvoor een prachtig tuinontwerp gemaakt.
Het ontwerp van het buitenterrein vormt de basis voor het ontwerp dat Rothuizen Architecten heeft gemaakt voor de buiten- en binnenzijde van de boerderij. In eerste instantie is het ontwerp afgekeurd omdat het conflicteerde met de oorsprong van het gebouw. De wens is de boerderij zo terughoudend mogelijk te conserveren. Behoudend restaureren en een aantal eigentijdse aanpassingen doen met moderne materialen. Bijvoorbeeld de toepassing van systeem met gepotdekselde planken dat kan dienen als lichtintreding.
Op de hoogte blijven van nieuwe en lopende projecten zoals De Grote Muiterij? Houd onze actueel pagina in de gaten.